Skąd wziął się „Sokół” w Tarnowie?
Idea organizacji dbającej o rozwój tężyzny fizycznej i aktywowania społeczeństwa do walki w obronie języka i kultury zrodziła się na terenie Czech, natomiast kolebką polskiego sokolstwa był Lwów. W dniu 7 lutego 1867 roku zatwierdzono statut organizacji, który określał m. in., że godłem Towarzystwa jest umieszczony na amarantowym polu biały sokół, trzymający w szponach ciężarki. Symbolika tego godła była oczywista. System wychowawczy „Sokoła” był ukierunkowany na przygotowanie społeczeństwa do walki o niepodległość. Członkowie Towarzystwa ćwiczyli się w karności, obowiązkowości, samodoskonaleniu, nosili mundury. Oficjalnie natomiast głównym celem „Sokoła”, zawartym w statucie było rozwijanie tężyzny fizycznej poprzez ćwiczenia, organizowanie wycieczek, śpiewu i zajęć szermierki.
Kilkanaście już lat funkcjonował „Sokół” we Lwowie, gdy Tarnowianin, uczestnik powstania styczniowego Wilhelm Müldner postanowił wraz z kilkoma innymi obywatelami naszego miasta ( I. Przybyłkiewiczem, K. Polityńskim, L. Birtusem i J. Münzem) założyć Towarzystwo w Tarnowie. Pierwsze spotkanie „grupy inicjatywnej” miało miejsce 26 września 1883 roku, natomiast zebranie założycielskie odbyło się w styczniu 1884. Pierwszym prezesem tarnowskiego „Sokoła” został wybrany dyrektor gimnazjum Bronisław Trzaskowski. W listopadzie 1884 roku statut tarnowskiego „Sokoła” został zatwierdzony przez Namiestnictwo we Lwowie.
Szybko „Sokół” tarnowski podjął realizację hasła, które było mottem organizacji „W zdrowym ciele – zdrowy duch”. Już w listopadzie 1883 roku rozpoczęły się ćwiczenia gimnastyczne prowadzone przez Ignacego Przybyłkiewicza; odbywały się one dwa razy w tygodniu, ćwiczący druhowie wnosili niewielką opłatę. Przybyłkiewicz był gorącym propagatorem wychowania fizycznego. Swoje idee głosił podczas licznych odczytów, na łamach prasy tarnowskiej oraz „Przewodnika Gimnastycznego Sokół”. Oto fragment jego wypowiedzi opublikowanej numerze 45 „Pogoni” z 1890 roku: „Przez ćwiczenia pragnie „Sokół” podnieść i pokrzepić ducha, pragnie wskazać, że ciało a duch to nie dwa kłócące się wiecznie pierwiastki złego i dobrego, lecz dwie wspierające się potęgi, których sumą jest człowiek, obywatel i Polak”.
Symbolem istnienia „Sokoła” stał się sztandar organizacji ufundowany w 1892 roku przez Tadeusza Rutowskiego, posła na Sejm Krajowy i do Rady Państwa. Sztandar był bardzo imponujący – na białym adamaszkowym tle widniał herb Tarnowa na niebieskim polu i półkolisty napis „Towarzystwo Gimnastyczne Sokół w Tarnowie 1892 rok”. Druga strona była amarantowa, a na niej znajdował się srebrny orzeł zygmuntowski. Szarfy przy sztandarze miały kolor biały i czerwony, a napisy na nich były jakże wymowne: „Hej ramię do ramienia” i „Jednością silni”. Szczyt drzewca zdobił posrebrzany sokół.
Sztandar Sokoła to jeszcze jeden element tradycji, do której współczesne Towarzystwo chciałoby nawiązać. Marzy nam się udział pod swoim sztandarem w uroczystościach patriotycznych i obchodach ważnych dla naszego miasta świąt. Tymczasem ten z 1892 roku należy do Tarnowskiego Muzeum. W związku z tym podjęliśmy starania o pozyskanie funduszy na nowy sztandar. Mamy nadzieję, że w następnym roku uda nam się zrealizować to marzenie.
Kolejnym elementem identyfikującym członków Sokoła był strój. W 1885 roku ukazał się w „Przewodniku Gimnastycznym” szczegółowy opis wraz z ilustracjami stroju sokolego. Składały się nań: czapka batorówka z rogatym denkiem, czamara kościuszkowska, koszula amarantowa, czarne, lekkie buty z cholewami. Dodatkowo w „Regulaminie mundurowym” pojawiła się informacja, że członkowie mogą używać oznak sokolich, tj. pióra sokolego z kokardą i sokołem, monogramu na pasie i sznurów na czamarce. Niemniej i stroju i oznak można było używać tylko w obrębie gmachu Towarzystwa oraz podczas imprez organizowanych przez nie.
Tarnowianie w 1887 roku podjęli uchwałę dotyczącą stroju, jednak był on nieco inny, niż proponowali lwowscy druhowie, przede wszystkim różnił się kolorem. Kilka lat trwała dyskusja nad tymi różnicami, aż wreszcie na zjeździe we Lwowie w 1892 roku trzydziestu tarnowskich „Sokołów” zdecydowało się wystąpić w stroju przyjętym przez macierzyste gniazdo.
Nadrzędnym celem działalności Towarzystwa było propagowanie i organizowanie ćwiczeń gimnastycznych. Oprócz ćwiczeń dla członków „Sokoła” prowadzono także gimnastykę dla dzieci i dla kobiet. Jak widać powoli przełamywano stereotypy społeczne, zarówno odnoszące się do płci, jak i rodzaju zajęć sportowych. W 1889 roku odbył się nawet pokaz gimnastyczny uczennic, na którym był obecny m. in. burmistrz Tarnowa. Występ został ciepło przyjęty przez obserwatorów.
Tu warto odnotować, że w reaktywowanym „Sokole” w latach 1996-2002 działała sekcja gimnastyki kobiet, które ćwiczyły najpierw w sali lokalu wynajmowanego przez Towarzystwo przy ul. Gomoły, a później w Szkole Podstawowej nr 15. Niestety nie zdecydowały się na publiczne zademonstrowanie swych umiejętności.
Praca propagandowa, uświadomienie społeczeństwa skutkowało tym, że coraz więcej było chętnych do ćwiczeń. Pojawiały się wiec nowe propozycje. W 1890 roku Wydział skierował specjalną ofertę do młodzieży – udziału w korpusach wakacyjnych. Novum korpusów polegało na tym, że ćwiczenia gimnastyczne wyszły z sal na wolne powietrze; młodym ludziom proponowano wycieczki, gry i zabawy zespołowe. Zorganizowania korpusu i prowadzenia zajęć podjął się znowu nieoceniony Ignacy Przybyłkiewicz.
Obok gimnastyki „Sokół” w pierwszych latach swojej działalności wprowadzał kolejno różne dyscypliny sportowe, począwszy od szermierki w 1885 roku.W 1893 roku wprowadzono naukę jazdy „bicyklowej”, zakupiono nawet dwa rowery – stary służył do nauki, a nowy do jazdy dla członków. „Sekcja bicyklowa” była w następnych latach jedną z lepiej rozwijających się w tarnowskim „Sokole”.
Do tej tradycji udało się współczesnemu „Sokołowi” nawiązać. Duże jest prawdopodobieństwo, że każdy z mieszkańców Tarnowa i okolic widział rowerzystów w żółto-czerwonych koszulkach z logo sokoła na piersiach i plecach. Sekcja kolarska przy tarnowskim „Sokole” jest m. in. organizatorem wyścigów MTB o Puchar Prezydenta Tarnowa, a sekcja turystyki kolarskiej licznych wycieczek na krótkie i bardzo długie dystanse oraz corocznych pielgrzymek rowerowych na Jasną Górę.
Dbanie o kondycję fizyczną członków Towarzystwa Gimnastycznego i mieszkańców Tarnowa nie stanowiło jedynego celu istnienia tej organizacji. „Sokół” starał się budzić uczucia patriotyczne oraz wychowywać obywateli w duchu poszanowania tradycji. Stąd regularne czczenie rocznic powstań narodowych, Konstytucji 3 Maja. Obchody świąt narodowych zazwyczaj przybierały formę wieczorku patriotycznego, na którym wystawiano stosowną sztukę teatralną, chór wykonywał pieśni, deklamowano wiersze i odprawiano Mszę św. za dusze poległych o niepodległość ojczyzny. Prócz uroczystości patriotycznych regularnie urządzane były spotkania towarzyskie – opłatki, święcone, wieczorki muzyczno-deklamacyjne. Niektóre z imprez - wycieczki, koncerty, bale, festyny – skierowane były do szerokiej rzeszy Tarnowian. Do organizacji tego typu imprez powołano specjalną grupę, zwaną potocznie „zabawową”. Celem większości organizowanych imprez było zbieranie funduszy na potrzeby Towarzystwa, zwłaszcza na budowę własnej siedziby.
Kolejnym nawiązaniem współczesnego „Sokoła” do tradycji jest organizowanie obchodów świąt narodowych. W sposób szczególny świętujemy rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja, już od 10 lat organizując Przegląd Poezji i Pieśni Patriotycznej. Drugim ważnym dla nas świętem jest Święto Niepodległości, czczone nie tylko przez składanie kwiatów przy Grobie Nieznanego Żołnierza, ale też przez „Bieg Sokołów” – imprezę, która przyciąga coraz więcej chętnych, pragnących w sposób sportowy uczcić to szczególne dla każdego Polaka święto.
Najgorzej nam idzie ze spotkaniami towarzyskimi, nawet idea spotkań opłatkowych, która przez ponad 10 lat dobrze się miała, upadła w ostatnim roku. Może nadszedł czas by wrócić do idei komisji zabawowej, ku uciesze druhen, druhów oraz mieszkańców Tarnowa?
Osobną epokę w dziejach Towarzystwa Gimnastycznego rozpoczęło oddanie do użytku własnego gmachu, tzw. „sokolni” dnia 7 grudnia 1895 roku. Wydarzenie, które zapoczątkowało budowę było dosyć niezwykłe – a mianowicie jeden z druhów, Stanisław Podolecki znalazł na sali ćwiczeń woreczek z 14 centami, a ponieważ nikt nie zgłosił się po zgubę, przeznaczył tę kwotę na fundusz budowy sali „Sokoła”. Było to bardzo istotne dla Towarzystwa, gdyż ćwiczono w niewielkiej i wilgotnej auli gimnazjum oraz sali przy ul. Kopernika, nie opalanej w zimie. Ogółem zbieranie funduszy, starania o darowiznę działki w Magistracie i budowa gmachu trwały dziesięć lat. Jedna trzecia potrzebnych finansów pochodziła ze składek członków „Sokoła”, reszta natomiast z kredytów i od rozmaitych darczyńców, z których najpoważniejszym była Kasa Oszczędności, przekazująca na rzecz budowy 1000 zł reńskich z okazji 25-lecia swego istnienia. W oddanym do użytku gmachu „Sokoła” znalazła się sala, gdzie oprócz ćwiczeń gimnastycznych odbywały się wykłady, zebrania, a od 1903 roku także przedstawienia teatralne.
Burzliwe losy naszej ojczyzny odzwierciedlały się także w historii tarnowskiej sokolni. W 1914 roku została ona zamieniona na koszary, zorganizowano w niej szwalnię, pracownię szewsko-rymarska i kuchnię polową. Po zajęciu Tarnowa przez Rosjan prze jakiś czas sokolnia była zamieniona na cerkiew prawosławną. Po opuszczeniu Tarnowa przez wojska rosyjskie rozpoczęła się odbudowa siedziby „Sokoła”, dzięki funduszom z wynajmu sali na przedstawienia pierwszego zawodowego teatru tarnowskiego, mianowicie Teatru Nowego. Niestety w 1917 roku wojsko austriackie ponownie zarekwirowało pomieszczenia. W sierpniu 1918 roku odbyło się posiedzenie architektów tarnowskich i Wydziału „Sokoła” w sprawie przebudowy budynku. Służył on Towarzystwu Gimnastycznemu przez cały okres międzywojenny.
W 1939 roku siedziba Towarzystwa przeszła oczywiście pod władanie okupanta niemieckiego i znowu pełniła funkcję teatru. Po wyzwoleniu, w 1945 roku decyzją władz Tarnowa została przemianowana na Dom Kultury, a później teatr miejski. W latach 1958-60 przebudowano ją, naruszając przy tym charakter fragmentu ulicy Mickiewicza, przy którym była położona. Sokolnia bowiem sąsiadowała z budynkiem Szkoły Żeńskiej (obecnie poczta) i budynkiem Banku Austriacko-Węgierskiego (obecnie siedziba prezydenta miasta). W wyniku remontu z lat 2009-2011 unowocześniono bryłę budynku, przekreślając jednocześnie szanse na powrót do jego przedwojennego kształtu.
Tu niestety pojawia się kolejna bolączka reaktywowanego w 1995 roku „Sokoła” – mianowicie brak własnego lokalu. Z jednej strony przeszkody prawne, z drugiej strony brak możliwości utrzymania dużego gmachu, sprawiły że bezsensowne byłyby zabiegi o odzyskanie dawnej sokolni. Po długim okresie korzystania z gościnności tarnowskiej delegatury NSZZ "Solidarność" "Sokół" wrócił do swojej historycznej siedziby. Obecnie dzięki uprzejmości dyrekcji Tarnowskiego Teatru im. L. Solskiego "Sokół-Świat Pracy" zarejestrowany jest pod adresem ul. Mickiewicza 4. Cieszymy się też, że w teatrze odbywają się koncerty finałowe kolejnych edycji Przeglądu Poezji i Pieśni Patriotycznej. Organizatorzy Poza tym z okazji 120-lecia Towarzystwa Gimnastycznego w roku 2003 została wmurowana na gmachu teatru od strony ul. Legionów tablica przypominająca, że mieścił się tam „Sokół”.
Wydarzeniami o znacznej randze były zloty sokole, organizowane w poszczególnych okręgach. Tarnów był siedzibą II Okręgu i kilkakrotnie był gospodarzem zlotu. Najdonioślejszy miał miejsce w 1908 roku i był połączony z 25-leciem Towarzystwa. Oprócz członków II Okręgu do Tarnowa przybyli działacze z całej Galicji. Zlot rozpoczynała uroczysta Msza Św. Był też wystawny obiad i przyjęcie zorganizowane przez Radę Miasta, a przede wszystkim popis ćwiczeń zbiorowych.
W latach poprzedzających wybuch I wojny światowej organizacje sokole bardzo prężnie rozwijały się na terenie Galicji. W 1914 roku istniało aż 261 gniazd, skupiających 30 tysięcy członków. Manifestacja sokolego braterstwa i sprawności fizycznej odbywała się na dużych zlotach sokolich, związanych z rocznicami ważnych wydarzeń historycznych. Najbardziej znaczący był zlot zorganizowany w Krakowie w dniach 14-16 lipca 1910 roku z okazji 500-lecia bitwy pod Grunwaldem. Zlot zbiegł się z niezwykle ważnym dla Polaków wydarzeniem - mianowicie z odsłonięciem pomnika grunwaldzkiego; symbolu potęgi Rzeczypospolitej.
Wspominając dynamiczny rozwój Towarzystwa „Sokół” nie można zapomnieć o powstaniu w 1910 roku drugiego gniazda w Tarnowie, w dzielnicy Strusina. Już w 1912 roku gniazdo to szczyciło się własnym sztandarem, a w 1913 zakupiło dom, który stał się jego siedzibą. Gniazdo Strusińskie liczyło 150 członków.
Od 1910 roku rozwijał się w Galicji skauting. W Tarnowie zainteresował się nim Stanisław Dubelski, naczelnik Okręgu Sokolego; przy szkole realnej powstała I Drużyna Skautowa im. Zawiszy Czarnego. W późniejszym czasie powstały jeszcze trzy Drużyny Skautowe, skupiające po kilkudziesięciu uczniów oraz Drużyna Robotnicza. Drużyny skautowe mogły korzystać z zaplecza Towarzystwa „Sokół”, które udostępniało im bez ograniczeń lokal, poza tym mianowało referenta ds. skautingu i organizowało w okresie wakacji obozy szkoleniowe dla członków Drużyn, których koszt całkowicie pokrywało.
W obliczu pogarszającej się sytuacji międzynarodowej oraz wprowadzonych jeszcze w 1909 roku zmian w prawodawstwie austriackim, umożliwiającym prowadzenie przysposobienia wojskowego przez stowarzyszenia gimnastyczno-sportowe zarząd Związku Sokolego w grudniu 1912 roku uznał tworzenie struktur wojskowych za pierwszy obowiązek gniazd. Zaczęły powstawać Stałe Drużyny Sokole. W Tarnowie komendantem SDS został były oficer armii austriackiej – Karol Kucharski. Prócz tego w naszym mieście działał Związek Strzelecki i Drużyna Strzelecka. Wszystkie te paramilitarne organizacje, pomimo odmiennych poglądów politycznych, współpracowały z sobą na polu wyszkolenia swoich członków.
Współczesne Towarzystwo kontynuując poniekąd tę tradycję powołało sekcję, której celem jest propagowanie idei obronności i ducha patriotyzmu wśród młodzieży. Jest to Sekcja Rekonstrukcji Historycznej im. 16. Pułku Piechoty, która uczestniczy w odtwarzaniu bitew i ważnych wydarzeń historycznych.
Po wybuchu wojny już 14 sierpnia 1914 roku „Sokół” wyprawił 38 - osobową drużynę do organizujących się Legionów Polskich. Miała ona wejść w skład Legionu Wschodniego, który na skutek agitacji endeckiej, przeciwnej wojnie z Rosją uległ rozproszeniu. Część druhów została wcielona do armii habsburskiej, część wróciła do Tarnowa, a niektórzy wraz z 83 ochotnikami z Tarnowa i 100 z dzielnicy tarnowskiej wyruszyli 12 września do Krakowa, gdzie weszli w skład 2 pułku Legionów. Ogółem wymienione wcześniej trzy organizacje o charakterze militarnym działające w Tarnowie dostarczyły do Legionów Polskich 687 żołnierzy.
Pozostali w mieście członkowie „Sokoła” zaangażowali się w organizowanie życia wojennego. Największe zasługi dla ludności naszego miasta miał były prezes „Sokoła”, tarnowski burmistrz – Tadeusz Tertil, nazwany z racji swej postawy, polegającej na chronieniu ludności przed rekwizycjami ze strony wojsk rosyjskich, pomocy ubogim, rodzinom rezerwistów – „ojcem miasta”.
Wojna przerzedziła szeregi członków tarnowskiego Sokoła. Poniósł on ponadto straty materialne - zniszczeniom uległ budynek sokolni, poza tym przed wkroczeniem Rosjan do miasta przestraszeni członkowie zniszczyli archiwum organizacji. Niemniej, gdy tylko stało się to możliwe Towarzystwo wznowiło swoje działania. Dnia 25 czerwca 1917 roku odbyło się pierwsze od wybuchu wojny Walne Zgromadzenie. Nowością było, że tym razem do Wydziału weszły kobiety – druhny Braunowa i Czernecka. Rozpoczęły się jeszcze w tym samym roku ćwiczenia gimnastyczne dla uczniów, poza tym odbywały się zabawy dla dzieci i spotkania harcerskie.
Po odzyskaniu niepodległości pierwszym problemem przed jakim stanął „Sokół” było scalenie poszczególnych Towarzystw, działających w trzech zaborach w jedną organizację. W kwietniu 1919 roku odbył się zjazd delegatów z terenu całej Rzeczypospolitej, natomiast w listopadzie 1920 roku uchwalono statut Związku Towarzystw Gimnastycznych w Polsce, z siedzibą w Warszawie. Statut przewidywał podział na sześć administracyjnych dzielnic sokolich, które dzieliły się na okręgi, a te z kolei na oddziały i gniazda. Tarnów należał do dzielnicy krakowskiej i stał się siedzibą III Okręgu tejże dzielnicy.
W tym okresie, gdy Polska była już niepodległym krajem, działalność Towarzystwa miała mieć charakter przede wszystkim sportowy, gdyż organizacją uroczystości patriotycznych zajmowały się teraz władze państwowe i miejskie. Podstawy do rozwoju sportu tarnowskiego dały następujące oddziały „Sokoła”: gimnastyczny, kolarski, szermierczy, strzelecki oraz piłkarski. Już w 1918 roku Roman Wierzbanowski, Hipolit Kowalski i Edmund Klosermayer zorganizowali Sokoli Klub Sportowy „Tarnovia”; w 1920 roku na boisku, gdzie przed wojną organizowano korpusy wakacyjne, powstało boisko „Tarnovii”. Drużyna ta osiągała dość znaczące sukcesy: w 1925 roku awans do klasy „A” Okręgu Krakowskiego, a w sezonie 1937/38 tytuł mistrza Krajowej Ligi Okręgowej.
W latach trzydziestych za sprawą powołanego do życia Komitetu Wyszkolenia Sokolego działalność sportowa „Sokoła” znacznie się ożywiła. Powstały trzy nowe sekcje – lekkoatletyczna, gier zespołowych i narciarska. Członkowie tych sekcji odnosili sukcesy podczas zawodów sportowych organizowanych przez Związek Towarzystw Sokolich Dzielnicy Krakowskiej. Np. w 1933 roku Tarnowianie zwyciężyli w następujących konkurencjach: pięciobój pań, rzut oszczepem, pchnięcie kulą, skok wzwyż oraz skok o tyczce mężczyzn. Również w grach zespołowych drużyny koszykówki męskiej i żeńskiej oraz drużyna siatkówki męskiej zdobyły pierwsze miejsca.
Sekcja narciarska miała natomiast charakter raczej turystyczny niż sportowy i skupiała się głównie na organizowaniu wycieczek krajoznawczych. Ta sekcja ma również kontynuatorów we współczesnym PTG „Sokół-Świat Pracy”. Organizują oni każdej zimy zawody w narciarstwie biegowym w lasku Lipie oraz wyjazdy na ogólnopolskie oraz międzynarodowe biegi narciarskie.
Oprócz działalności sportowej prowadził „Sokół” bogate życie towarzyskie. Komisja Uroczystości i Zabaw organizowała szereg imprez – sylwestry, choinki, opłatki, święcone…Często te spotkania bywały zaliczane do najlepszych w Tarnowie. Oczywiście dochody z tych imprez zasilały kasę Towarzystwa.
Sokół miał także w okresie dwudziestolecia swoje święto. Był to Wieczorek Kościuszkowski, organizowany na cześć patrona Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Podczas tego święta organizowano zawody sportowe lub popisy gimnastyczne. Szczególnie uroczyście świętowano w 1933 roku rocznicę śmierci Kościuszki (15 października) poprzez zorganizowanie zawodów strzeleckich III Okręgu.
Tak jak przed I wojną światową i podczas jej trwania wielkie zasługi dla Tarnowa i „Sokoła” w Tarnowie położył Tadeusz Tertil, tak w okresie międzywojennym postacią znaczącą dla „Sokoła” i sportu tarnowskiego był Roman Wierzbanowski, współtwórca klubu „Tarnovia”, członek Komisji Uroczystości i Zabaw, ostatni Naczelnik Wyszkolenia Sokolego tarnowskiego Towarzystwa, który sprawował opiekę nad wszystkimi sekcjami sportowymi.
Wybuch wojny przerwał działalność „Sokoła” w całej Polsce. Po wyzwoleniu nie udało się reaktywować działalności Towarzystwa; jedynie w Krakowie podjęto próbę wznowienia życia sokolego. W dniu 9 września 1945 roku odbył się tam Zjazd Sokolstwa, który uznano za bardzo udany. Uchwalono założenie w Krakowie Tymczasowego Zarządu Związku, jako kontynuacji zniszczonego w Warszawie Centralnego Związku. Nawiązano kontakt z około dziewięćdziesięcioma gniazdami, zorganizowano kurs związkowy dla naczelników, podjęto starania o wznowienie wydawania „Przewodnika Sokolego” oraz wniesiono prośbę, poprzez władze wojewódzkie do Ministerstwa Administracji Publicznej o legalizację. Niestety, ówczesny minister spraw wewnętrznych stwierdził, ze „Sokół” jako organizacja endecka utrzymująca kontakt z Londynem istnieć nie może, a jego działanie w Krakowie jest niedopatrzeniem wojewody. W dniu 31 lipca 1947 roku budynek „Sokoła” w Krakowie wraz z dokumentami i pieniędzmi został zajęty przez UB. Decyzja o likwidacji „Sokoła” w Tarnowie zapadła w styczniu 1948 roku, a w lipcu ostatecznie rozwiązano zarządzeniem Województwa Krakowskiego Związek Sokoli.
Odzyskanie suwerenności przez Polskę w 1989 roku pozwoliło na reaktywowanie Towarzystw Sokolich. W Tarnowie z taką inicjatywą wystąpił w 1995 roku Andrzej Olejnik, członek Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Małopolska i współwydawca związkowego biuletynu z okresu stanu wojennego pt. „Świat Pracy”. Inicjator chciał nawiązać do chlubnej przeszłości przedwojennego „Sokoła”, a równocześnie do ideałów „Solidarności”, które były mu bliskie. Stąd przyjęto nazwę Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół-Świat Pracy”.
Ze względu na to, że w tekście wspominano te rodzaje działalności współczesnego „Sokoła”, które nawiązują do tradycji organizacji przedwojennej, tutaj wypada jeszcze przedstawić krótką informację o pozostałych formach aktywności Towarzystwa.
W ramach działalności profilaktycznej i wychowawczej prowadzono świetlicę środowiskową oraz kursy Szkoły dla Rodziców i Wychowawców. Przez siedem lat działała sekcja turystyczna, która dzieliła się na sekcję turystyki rowerowej i pieszej. Niestety ostatni rajd pieszy został zorganizowany w 2005 roku i działalność tego członu sekcji została zawieszona; za to turyści rowerowi są bardzo aktywni i mają znakomitą kondycję zwiedzając nie tylko piękne miejsca w Polsce, ale i różne zakątki Europy.
Prężnie rozwija się od 2000 roku Klub Pieśni i Poezji Patriotycznej. Oprócz wspomnianych już Przeglądów Poezji i Pieśni Patriotycznej organizował konkurs poetycki „Czym dla mnie jest ojczyzna?”; w 2003 roku z okazji 120 rocznicy powstania „Sokoła” dwustopniowy konkurs wiedzy o Towarzystwie, adresowany do młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych; następnie dwa konkursy oratorskie o tematyce patriotycznej.
dh. Lucyna Olejnik
