31 marca 1925r zmarł Tadeusz Tertil, polski patriota, prawnik, długoletni burmistrz Tarnowa, poseł do Rady Państwa w Wiedniu i Sejmu Krajowego Galicji, członek Polskiej Komisji Likiwidacyjnej, założyciela Unii Narodowo-Państwowej, wieloletni członek Tarnowskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w którym pełnił funkcję prezesa. W związku z przypadająca dziś 93 rocznicą śmierci Tadeusza Tertila członkowie oddziału z Pleśnej odwiedzili grób dh. Tadeusza na którym złożyli znicze oraz wiązankę z akcentem świątecznym.
Tadeusz Tertil urodził się 7 września 1864 w Sanoku, skończył studia na Uniwersytecie Lwowskim. Po ślubie z Amalią Zollner w 1886r przeniósł się z rodziną do Tarnowa, gdzie otworzył kancelarię adwokacką. Jednocześnie realizował się na polu działalności społecznej, pracując w biurze bezpłatnej pomocy prawnej dla ubogiej ludności. Podczas obrad Walnego Zgromadzenia tarnowskiego „Sokoła” 29 października 1893 r. Tadeusz Tertila został wybrany do Wydziału Towarzystwa. Powierzono mu funkcję korespondenta do dzienników. Zdołał zainteresować sprawami tarnowskiego gniazda zamiejscową prasę, a sprawozdania z jego działalności przesyłał do redakcji „Przewodnika Gimnastycznego”. 1 kwietnia 1896 r. Tadeusz Tertil przejął obowiązki sekretarza Towarzystwa, a 4 kwietnia 1900 r. Walne Zgromadzenie członków „Sokoła” wybrało go na swojego prezesa. Pięć lat jego prezesury były dla organizacji „okresem świetności i pełnego rozwoju gniazda”. W skutek podjętych przez niego zabiegów „Sokół” rozpoczął prowadzenie zajęć z gimnastyki dla uczniów I i II Gimnazjum oraz szkół ludowych męskich im. Kopernika i Brodzińskiego. Pobierany regularnie za lekcje gimnastyki dochód pozwolił uporządkować finanse organizacji. Prezes Tertil przeprowadził również konwersję długów krótkoterminowych o wysokim oprocentowaniu na długoterminową, niskooprocentowaną pożyczkę zaciągniętą w Lwowskim Banku Krajowym. Poprawiająca się kondycja ekonomiczna organizacji pozwoliła na właściwe doposażenie budynku „Sokoła” i zakup nowych przyrządów do ćwiczeń gimnastycznych. Inicjatywą prezesa „Sokoła” było zorganizowanie w grudniu 1903 r. w budynku Towarzystwa Wystawy gwiazdkowej, ukazującej dorobek wielu gałęzi przemysłu krajowego, w tym także producentów i przedsiębiorców z Tarnowa. Wystawa okazała się dużym sukcesem i jak relacjonowała na łamach „Pogoni” Aniela Piszowa, przerosła oczekiwania tarnowskich druhów, a samego Tadeusza Tertila zachciała do podobnych działań w przyszłości. Dostrzegając potrzebę integrowania i wspierania lokalnego przemysłu oraz rozumiejąc mechanizmy kapitalizmu prezes „Sokoła” powołał w oparciu o Towarzystwo Ligę Pomocy Przemysłowej, którą sam kierował. Wystawa gwiazdkowa z 1903 r. stanowiła preludium do zorganizowanej w 1905 r. na szeroką skale „Wystawy Przemysłowo-Handlowej”. W tym roku dr Tertil podjął się także przeprowadzenia poprzez „Sokoła”, akcji pomocy dla Polaków w Królestwie Polskim, poszkodowanych w pogromie mandżurskim. Tadeusz Tertil doprowadził również do wzmocnienia ideowego oblicza tarnowskiego gniazda, nadając mu bardziej narodowy charakter i akcentując aspekt niepodległościowy w działalności Towarzystwa. Służyło temu organizowanie okolicznościowych rocznic takich wydarzeń jak: powstania narodowe, uchwalenie Konstytucji 3 maja, śmierć Tadeusza Kościuszki i Adama Mickiewicza. W 1902 r. Tadeusz Tertil wprowadził do kalendarza uroczystości „Sokoła” wieczory odbywające się w rocznicę zwycięstwa grunwaldzkiego. Była to forma przygotowywania organizacji i społeczeństwa do przypadającego na 1910 r. wielkiego jubileuszu 500-lecia bitwy pod Grunwaldem. Z kolei w 1903 r. zainicjował organizację na terenie miasta uroczystości związanych z 40. rocznicą powstania styczniowego. Oprócz przewodnictwa tarnowskiej organizacji, 22 marca 1903 r. na zjeździe delegatów w Tarnowie dr Tertil został jednomyślnie wybrany prezesem Okręgu II (tarnowskiego) Związku Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich w Austrii. Po wyborze do Rady Miejskiej i powołaniu na członka magistratu Tadeusz Tertil zrezygnował z funkcji prezesa w tarnowskim „Sokole”, jednakże zatrzymał prezesurę Okręgu II Związku. Walne Zgromadzenie zaliczyło Tadeusza Tertila w poczet honorowych członków Towarzystwa. W latach 1906-1912 był członkiem Ligi Narodowej. Od 1906 roku Tadeusz Tertil był radnym tarnowskiej Rady Miejskiej. Po rezygnacji w grudniu tegoż roku dotychczasowego burmistrza Witolda Rogoyskiego, został na sesji w dniu 14 stycznia 1907 roku wybrany na nowego burmistrza. Urząd ten pełnił z przerwą spowodowaną przez okupację Tarnowa przez wojska rosyjskie w latach 1914–1915, aż do 1923 roku. Władzę sprawował bardzo dobrze, co doceniali mieszkańcy Tarnowa, czas swoje urzędowania zaznaczył w między innymi budową nowego dworca kolejowego, elektrowni i wodociągów miejskich (wszystkie trzy inwestycje oddano do użytku 24 listopada 1910 roku), linii tranwajowej łączącej ulicę Lwowską z dworcem kolejowym i warsztatów kolejowych w 1917r.
Okres I wojny światowej, a w szczególności czas rosyjskiej okupacji Tarnowa udowodnił, iż Tadeusz Tertil był nie tylko kompetentnym, przedsiębiorczym i pracowitym, ale również niezłomnym burmistrzem miasta, do którego charakterystyki bez zbytniej przesady można użyć określenia bohaterski. Rosyjska okupacja miasta trwała do 6 maja 1915 r. W tym czasie Tadeusz Tertil osobiście wsławiał się za mieszkańcami Tarnowa, którzy popadli w konflikt z władzami okupacyjnymi, narażając się na szykany z ich strony, przyczynił się do uwolnienia jeńców - żołnierzy I Brygady Legionów Polskich uwięzionych na Pogwizdowie po bitwie pod Łowczówkiem, podejmował działania mające na celu ograniczanie rekwizycji mienia ludności wiejskiej ze strony wojsk rosyjskich oraz zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom miasta, organizował pomoc dla nędzarzy, rodzin rezerwistów, emerytów, sierot i wdów. Warto wspomnieć, że większość radnych wraz z wiceburmistrzem, Hermanem Mützem nie wytrzymała próby odwagi i przed wkroczeniem wojsk rosyjskich do Tarnowa opuściła miasto. Po utworzeniu 28 października 1918 roku w Krakowie Polskiej Komisji Likwidacyjnej Galicji i Śląska Cieszyńskiego Tadeusz Tertil wszedł w skład jej prezydium. Dwa dni później, na posiedzeniu Rady Miejskiej w Tarnowie, przedstawił projekt uchwały, w której radni oddali się pod władzę rządu w Warszawie. Następnego dnia w Tarnowie rozbrojono żołnierzy austriackich a władze zaprzysiężono na wierność rządowi polskiemu.
Tadeusz Tertil pozostał na stanowisku burmistrza miasta do swojej dymisji 13 września 1923 roku, pełniąc jeszcze obowiązki do 25 października. Zmarł w Tarnowie 31 marca 1925 roku i został pochowany w grobowcu rodzinnym na startym cmentarzu w Tarnowie.
{gallery}Tertil{/gallery}
